Tại sao phải tạo nhiều đường đo trên máy XRF?

Máy quang phổ huỳnh quang tia X (XRF) là thiết bị phân tích nhanh, không phá hủy, dùng để xác định thành phần nguyên tố trong kim loại, hợp kim, nhựa, lớp mạ, đất đá, v.v. Một yếu tố then chốt ảnh hưởng đến độ chính xác và tốc độ đo của máy XRF chính là “đường đo” (measuring program / measurement channel / calibration curve).

Vậy đường đo là gì? Và tại sao cần tạo nhiều đường đo thay vì chỉ dùng một? Hãy cùng tìm hiểu.

🎯 1. Mỗi loại vật liệu cần một phương pháp đo tối ưu

Không phải tất cả các vật liệu đều giống nhau. Nhựa, kim loại, hợp kim, mạ phủ, gốm, thủy tinh,… đều có đặc tính hấp thụ và phát xạ tia X khác nhau. Do đó:

Một đường đo dùng cho nhựa sẽ không phù hợp để đo kim loại.
Một đường đo thiết lập cho hợp kim nhôm sẽ cho sai số lớn nếu dùng cho hợp kim đồng hoặc thép.

👉 Tạo nhiều đường đo riêng biệt giúp máy “hiểu” đúng bản chất mẫu cần phân tích, từ đó đưa ra kết quả chính xác và đáng tin cậy hơn.

⚙️ 2. Tối ưu thời gian đo và dải nguyên tố cần kiểm tra

Mỗi ứng dụng có mục tiêu phân tích khác nhau:

Phân tích RoHS cần tập trung vào Pb, Cd, Hg, Cr, Br trong khoảng ppm.
Kiểm tra thành phần hợp kim cần đo nhiều nguyên tố như Fe, Ni, Cr, Cu, Zn,… với độ chính xác phần trăm.

📌 Khi bạn tạo các đường đo riêng cho từng nhóm nguyên tố hoặc mục tiêu ứng dụng, máy sẽ:

Rút ngắn thời gian đo do không phải phân tích toàn bộ phổ.
Tăng độ nhạy (sensitivity) cho các nguyên tố cần kiểm tra.
Giảm nhiễu nền và sai số từ các nguyên tố không liên quan.

📊 3. Phục vụ cho hiệu chuẩn (calibration) chuyên biệt

Các đường đo khác nhau được hiệu chuẩn (calibrate) bằng các mẫu chuẩn riêng (standard samples) phù hợp với từng loại vật liệu.

Ví dụ:

Một đường đo hợp kim đồng sẽ dùng mẫu chuẩn CuZn, CuSn, CuNi,…
Đường đo RoHS nhựa sẽ hiệu chuẩn bằng mẫu chuẩn polymer có chứa Pb, Cd, Br ở nồng độ chuẩn.

👉 Điều này đảm bảo rằng độ lệch giữa giá trị thực và giá trị đo được luôn nằm trong giới hạn cho phép, nâng cao độ tin cậy của kết quả.

🧰 4. Linh hoạt xử lý nhiều loại mẫu trong sản xuất thực tế

Nếu bạn chỉ tạo một đường đo chung cho tất cả, bạn sẽ gặp các vấn đề:

Máy phải xử lý phổ X-ray phức tạp hơn, kết quả dễ bị sai lệch.
Không thể kiểm soát giới hạn phát hiện (LOD) cho từng nguyên tố.
Tốn thời gian xử lý hoặc phải đo lại nhiều lần.

Trong khi đó, với hệ thống nhiều đường đo:

Máy sẽ tự động chọn phương pháp đo phù hợp (nếu cài đặt đúng).
Người vận hành chỉ cần chọn đúng tên mẫu hoặc vật liệu.
Tăng hiệu suất và giảm sai sót thao tác.

✅ Tổng kết

Tạo nhiều đường đo trên máy XRF là một thực hành chuyên nghiệp, cần thiết và bắt buộc trong các phòng kiểm tra, phòng QA/QC và phòng thí nghiệm:

✔️ Nâng cao độ chính xác và độ tin cậy của kết quả
✔️ Giảm thời gian đo và lỗi vận hành
✔️ Phù hợp với nhiều loại vật liệu, mẫu và ứng dụng khác nhau
✔️ Đáp ứng yêu cầu kiểm tra theo chuẩn ISO, RoHS, ASTM, v.v.